មូលដ្ឋាន​បច្ចេក​ទេស​ការងាររៀបឥដ្ឋ

មូលដ្ឋាន​បច្ចេក​ទេស​ការងាររៀបឥដ្ឋ (Technical Basis of Brick Work)

A document by the NPIC Civil Engineering Department

មាតិកា

ជំពូក ១: សំភារៈ

• ១. ប្រភេទឥដ្ឋ
• ២. លក្ខណៈនៃការរៀបឥដ្ឋ
• ៣. បាយអរ

ជំពូក ២: ប្រដាប់ប្រដាប្រើប្រាស់ និង គ្រឿងបរិក្ខារ

• ១. ប្រដាប់ប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ដៃ
• ២. បរិក្ខាររៀបឥដ្ឋ

ជំពូក ៣: ការប្រើប្រាស់ប្រភេទរៀបឥដ្ឋ

• ១. តំណរ
• ២. ទីតាំងឥដ្ឋ
• ៣. គំរូរៀបឥដ្ឋ
• ៤. ប្រភេទនៃការរៀបជញ្ជាំងឥដ្ឋ

ជំពូក ៤: ការអនុវត្តន៍

• ១. ការពង្រាយបាយអរ
• ២. ការតំរៀបឥដ្ឋជើងផ្កា
• ៣. ការរៀបឥដ្ឋស្តែង ពាក់កណ្តាលជញ្ជាំង
• ៤. ការថែទាំនិង ជួសជុល

---

ជំពូក ១: សំភារៈ

សំណង់ឥដ្ឋគឺសូលីតដែលផ្សំឡើងដោយវត្ថុគ្មានជីវិតជាសំភារៈដែលរឹងរឺផ្សំឡើងដោយសកម្មភាព ជាតិគីមី។ ការបង្កើតឥដ្ឋប្រហែលជាតាន់ ឬប្រហោងមិនលើសពី ២៥% នៃមាឌរបស់វា។ ឥដ្ឋត្រូវ បានបង្កើតឡើងដោយ មានការប្រែប្រួលដូចជា ពណ៌, រាងរៅ. ភាពរលោងឬ គ្រើម។

ថ្មីៗ ការរកឃើញនៅ អេស្ស៊ីបបានបង្ហាញថា អ្នកអេស្ស៊ីប បុរាណធ្លាប់ដុតឥដ្ឋដោយកំដៅថ្ងៃ និងឡឥដ្ឋសំរាប់កន្លែង រឺផ្ទះរបស់ អភិជន។ នៅបា ឡូនែរ Babylonian ៤០០០ឆ្នាំ មុនគ្រឹះសករាជជ្រលងនីគ្រិត Tigrisនិងទន្លេអីប្រាតEuphartesល្បាប់ដ៏ក្រាស់និងដីឥដ្ឋនៅតាមទន្លេនេះអាចធ្វើជាឥដ្ឋ បានបន្ទាប់មកក៏ក្លាយនៅជាអរិ យធម៌ នៃសំភារៈសំណង់។ រាជវាំងនិង ប្រាសាទត្រូវបានកសាងដោយឥដ្ឋដុត ដោយកំដៅថ្ងៃ, ជញ្ជាំងឥដ្ឋខាងមុខដោយ ឥដ្ឋ កញ្ចក់ដុតដោយឡឥដ្ឋ។ ប្រទេសរ៉ូមាំង(Roman) បង្កើតនូវឥដ្ឋច្រើន ប្រភេទ ដែលរៀបជាមួយ បាយអរភ្នំភ្លើង និងកំបោរ ។ ឥដ្ឋរ៉ូម៉ាំង គឺមានកំរាស់ក្រាស់ទៅតាមប្រភេទគំរូជាច្រើន។ បន្ទាប់ពីការធ្លាក់ចុះ នៃចក្រភពរ៉ូម៉ាំងសិល្បៈនៃការប្រើប្រាស់ឥដ្ឋក៏ក៏ធ្លាក់ចុះពេសពេញទ្វីបអឺរ៉ុប រហូតដល់សតវត្សទី ១៤ ទើបចាប់ផ្តើម ប្រើប្រាស់ឡើងវិញ ។

១. ប្រភេទឥដ្ឋ

១.១ ចំណាត់ថ្នាក់នៃឥដ្ឋ

ជាទូទៅគេចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ឥដ្ឋ ដូចជាដីឥដ្ឋនៅដែលធ្វើឡើងដោយការដុត កំដៅព្រះអាទិត្យ នៃ ដែលដុត ក្នុងឡឥដ្ឋដែលផ្សំឡើងដោយដីឥដ្ឋ រឺស្រទាប់ថ្មភាជន៍ដែលធ្វើអោយ ឥដ្ឋងាយដុត ហើយ ដីឥដ្ឋរឺដី រឹងល្អ ។ ការលាយល្បាយ កំបោរខ្សាច់, នៃខ្សាច់និងកំបោរអោយនឹងក្រោមសំពាធចំហាយនិងកំដៅអោយ ទៅល្បាយតែមួយគឺ ស៊ីម៉ងព័រលែន (Portland Cement) ។

១.២ ឥដ្ឋឆៅ

ឥដ្ឋដុតកំដៅព្រះអាទិត្យដោយល្បាយដីខ្សាច់ត្រូវបានរកឃើញនៅនិរតី នៃសហរដ្ឋអាមេរិចដោយ កុលសម្ព័ន្ធ ឥណ្ឌាហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាច្រើនសតវត្សមកហើយ ។ ឥដ្ឋនៅត្រូវបានគេនៅតែប្រើក្នុង តំបន់ ពាក់កណ្តាលសោះកក្រោះនេះ ដែលជាគុណសម្បត្តិនៃការពារកំដៅដ៏ល្អ។ ឥដ្ឋនៅសម័យទំនើបគឺ ផ្សំឡើង សូលុយស្យុងនៃអំបិលមិនលើសពី២០ % ឥដ្ឋនិងល្បាយឥដ្ឋ។ ឥដ្ឋនេះត្រូវបង្កើតឡើងដោយដីលាយជាមួយ សារធាតុ កៅស៊ូដើម្បីផ្តល់នូវ តំរូវការ នៃភាពធន់របស់សំរូបទឹក។

ទំហំរបស់ឥដ្ឋឆៅជាទូទៅគឺ (76-152) mm កំពស់, (202-203) mm ទទឹង និង (305-457) mm បណ្តោយ។ ឥដ្ឋជាធម្មតា ត្រូវបានគេកំណត់សំរាប់ សាងសង់ត្រឹមតែផ្ទះគឺ អាគារមួយជាន់។ សំរាប់បេតុងគ្រឹះការរៀបឥដ្ឋ ឆៅ ត្រូវបានគេពង្រីកទំហំ អោយធំ ជាងទំហំខាងលើ ១៥២ ម.ម។ ឥដ្ឋនៅត្រូវរៀបជាមួយបាយអរពិសេសរបស់វា។

១.៣ ឡដុតឥដ្ឋ

ឥដ្ឋសំណង់ជាច្រើនបង្កើតដោយធម្មជាតិនៃខ្សាច់, ដីឥដ្ឋរី ស្រទាប់ថ្មភាសន៍ដីឥដ្ឋគឺផ្សំឡើងដោយ ស៊ីលីកាត រឺ អាលុយមីញ៉ូមហើយនិង ភាគរយដ៏តិចតួចផងដែរនៃរ៉ែ ឥដ្ឋផ្សេងទៀត, ជាមួយភាគរយដ៏ធំ នៃហៀលស្តារ (Feld Spar) និងដែកអុកស៊ីតធ្វើអោយឥដ្ឋប្រែពិណជាស (ពិណគ្រីសូម៉ុង), ជាក្រហមរឹត្នោតភាគច្រើន។ ដីឥដ្ឋមាន ភាគរយ ជាច្រើននៃ កាលស្យូមកាប៉ូណាតដុតអោយទៅជាពិណលឿង។

១.៤ ឥដ្ឋខ្សាច់កំបោរ

ឥដ្ឋខ្សាច់កំបោរមាន ពិណប្រផេះផ្លេកឡើងដុតដីឥដ្ឋកំបោរស្ងួតហើយ សង្កត់.ក្នុងការបង្កើតកំបោរដូ ម៉ែញ Dolomite រឺកំបោរ ដែលមានជាតិកាល់ស្យូមខ្លាំង លាយជាមួយខ្សាច់ដែលលាងស្អាត ត្រាំទុកជាច្រើនម៉ោងទើបយក ទៅសង្កត់ក្នុងបំពង់ ចំហាយសង្កត់មិនផលិតនិងប្រើប្រាស់ ឥដ្ឋដែលរឹងល្អ។ បៀបរបបនៃការផលិត និងការ ប្រើប្រាស់ ឥដ្ឋខ្សាច់កំបោរ គឺប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងការដុតឥដ្ឋ ដីឥដ្ឋដែរ ។

១.៥ ឥដ្ឋបេតុង

ឥដ្ឋស៊ីម៉ងត៍គឺធ្វើឡើងដោយ ស៊ីម៉ង់ត៍ ព័រឡែន និង ថ្មបេតុង។ សំភារៈទាំងនេះលាយចូលគ្នាចាក់ក្នុងពុម្ពដែល មានទំហំប៉ុនៗគ្នាដូចជាការដុតឥដ្ឋដែរ។ ឥដ្ឋសីម៉ង់ត្រូវថែទាំទឹក រឺក៏សំងួតបេតុងហើយឥដ្ឋអាចជាពិណច្រើន, រលោងនៅ តាមដែលអ្នកបង្កើត ។

២. លក្ខណៈរបស់ការរៀបឥដ្ឋ

រាល់គុណភាពនៃ ឥដ្ឋផ្សំឡើយប្រភេទសំភារៈនិង ដំណើរការផលិតនៃរោងចក្រ។ អ្នកប្រើប្រាស់ភាគច្រើនគិតទៅ ដល់ពេល វេលានៃការប្រើប្រាស់, សោភ័ណ្ណភាព និងគុណភាពសំណង់ ។

២.៥ ភាពធន់នៃកំលាំងសង្កត់

ភាពធន់នៃកំលាំងសង្កត់របស់ ឥដ្ឋគេរកឃើញ នៅពេលដែលភាពធន់អតិបរមានៃកំលាំងសង្កត់ ត្រង់កើនឡើង បន្តិចម្តង...។ ភាពធន់ នៃកំលាំងសង្គង់នៃឥដ្ឋគណនាតាមរូបមន្ត

$$ C = W/A $$

ដែល $C$ = ភាពធន់នៃកំលាំងសង្កត់របស់សំណាក, $W$ = បន្ទុកអតិបរមាចង្អុលលើមាស៊ីនពិសោធន៍, និង $A$ = ផ្ទៃមធ្យមនៃផ្ទៃលើ និងផ្ទៃក្រោមរបស់សំណាកពិសោធន៍។

២.៧ សំរ៉ូបទឹកនិងមេគុណស្រូបទឹក

ការស្រូបទឹកនៃឥដ្ឋអាចរកបានដោយភាគរយ នៃម៉ាសទឹកដែលស្រូបដោយម៉ាសស្ងួតនៃឥដ្ឋ ។

$$ ភាគរយនៃសំរូប = 100 \times (Ws - Wd) / Wd $$

ដែល $Wd$ = ម៉ាសស្ងួតនៃសំណាកពិសោធន៍ និង $Ws$ = ម៉ាសសំណើមបន្ទាប់ពីត្រាំងក្នុងទឹក។

៣. បាយអរ (Mortar)

បាយអរและกาว គឺជាភ្ញាក់ងារនៃការរៀបឥដ្ឋ ទៅជាជញ្ជាំងឥដ្ឋពីព្រោះបេតុង បាយអរ និកាវគឺមានលក្ខណៈ គ្រឹះដូចគ្នា...

៣.១ ធាតុផ្សំនៃបាយអរ

ជាគោលការណ៍បាយអរ ផ្សំឡើងដោយ ស៊ីម៉ងត៍ពរ័ឡែន កំបោរ និង ទឹក. សំភារៈ នីមួយៗ នាំមកនូវលក្ខណៈពិសេសផ្ទាល់ដើម្បីបង្កើតជាបាយអរ។ ស៊ី ម៉ងព័រ័លែនផ្តល់នូវរយៈពេលនៃការប្រើប្រាស់ ភាពធន់ អតិបរមា តំបូង និងភាពធននៃកំលាំងសង្កត់កំបោរនាំមកនូវភាព រឹង. ទឹករក្សានូវភាពយឺត ទាំងនេះបានចូលរួម ចំណែក បង្កើតអោយមានភាពធន់នៃបាយអរ ខ្សាច់ បានបង្កើតអោយភាពធន់ ទឹកក៏ជាកត្តាបង្កើតអោយមានជាតិផ្លាស្ទិច និង អោយមានជំរាប ។

---

ជំពូក ២: ប្រដាប់ប្រើប្រាស់ និង គ្រឿងបរិក្ខារ

១. ប្រដាប់ប្រដាប្រើផ្ទាល់ដៃ

រូបភាព២.១ គំរូឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ដៃជាកំបោរម្នាក់

១.១ ស្លាបព្រាបាយអរ

រូបភាព ២.២ ស្លាបព្រារៀបឥដ្ឋ

ស្លាបព្រាបាយអរប្រើសំរាប់កាត់ឥដ្ឋ ដួសបាយអរ ដែលជាឧបករណ៍សំខាន់នៃជាងកំបោរ។

១.២ ញញួររៀបឥដ្ឋ

រូបភាព ២.៣ ញញួរ

ញញួររៀបឥដ្ឋ រឺឥដ្ឋស៊ីម៉ងត៍មានរាងធម្មតាទូទៅ... វាមានចុងម្ខាងរាងការេ និងចុងម្ខាង ទៀតដូចពន្លាកដែលអាចកាត់ក្បាលដែកគោល។

១.៣ ឧបករណ៍វាស់កំពស់ (Levels)

រូបភាព ២.៤ លេវ៉ែល

លេវ៉ែល គឺឧបករណ៍សំខាន់សំរាប់ជាងកំបោរ វាប្រើសំរាប់បង្កើតប្លង់ដែក រឺប្លង់ឈរនៃបន្ទាត់។

ជំពូក ៤: ការអនុវត្តន៍

១. ការពង្រាយបាយអរ (Mortar-laid walk)

ក្នុងការសាងសង់ទីធ្លាដើរដ៏តូចមួយ យើងគួរតែធ្វើការលាយបាយអរដោយដៃ...

គ្រឿងបង្គុំនៃការរៀបឥដ្ឋកម្រាល

Full brick	ឥដ្ឋផ្ដេក
Mortar-filled joint	ការបំពេញបាយអរតំណ
Rake mortar bed	ការឆ្នូតបាយអរបាត
Concrete slab	បេតុងកំរាល
Edge brick	ឥដ្ឋខាងចុង

វិធីអនុវត្តន៍:

1. វាស់ពីខ្សែចងសន្ធឹងដោយបង្គោលមានកំពស់ត្រឹមត្រូវពីរ បី ចំនុចជីកយកដីចេញអោយស្មើ ។
2. កៀរថ្ម បន្ទាប់ពីបង្គាប់ហើយ អោយមានកំរាស់ 10cm ស្មើគ្នា។
3. ធ្វើក្តារពុម្ពចាក់បេតុង ធ្វើចន្ទល់ខាងៗ នៃជញ្ជាំងពុម្ព ។
4. កល់សំណាញ់ដែកផ្សារបេតុង ដោយកំណល់ដែកផ្សារ រឺពាក់កណ្តាលឥដ្ឋ. (ដូចក្នុងរូបបង្ហាញ) ។
5. លាយបាយអរដោយផ្ទៃក្នុងនេះ រឺក៏ជួលគេឱ្យលាយរឺ ទទួលបេតុងដែលលាយរួចយកមកចាក់។
6. ដាក់ឥដ្ឋការពារចុងសងខាងនៃកំរាលខ័ណ្ឌជៀសវាងការប្រេះបែក។
7. ធ្វើការត្រាសេលើផ្ទៃរៀបឥដ្ឋ ហើយរៀបឥដ្ឋទៅតាមគំរូដែលយើងជ្រើសរើស។
8. ពង្រាយបាយអរជាស្រទាប់លើផ្ទៃមុខនឹងរៀបឥដ្ឋ ហើយឆ្នូតបាយអរ។
9. ដាក់ឥដ្ឋទៅក្នុងបាយអរ ដោយប្រើខ្សែយើងត្រូវរៀបឥដ្ឋអោយស៊ីកែង និងតំរង់តាមខ្សែ។
10. ដោយប្រើកាវ បំពេញអោយពេញទៅក្នុងតំណឥដ្ឋ ហើយយើងបែងចែកទុកផ្ទៃអោយស្អាតមុខនឹងបាញ់កាវ បញ្ចូលតំណរ ។
11. ត្រូវបង្គាប់និងធ្វើ ផ្ទៃអោយស្មើល្អរវាងបាយអរតំណនឹងឥដ្ឋដោយកៀរ រឺឆូតលើតំណរនោះ ។
12. សំអាតបាយអរដោយសង្កត់នៅផ្ទៃឥដ្ឋ ប្រើដោយស្លាបព្រាបាយអរ ។

២. ការរៀបឥដ្ឋជើងផ្កា

ការរៀបឥដ្ឋជើងផ្កាមានចែកទីធ្លាតាមផ្នែកដោយឡែកៗពីគ្នា រឺបង្កើតការពារជុំវិញច្រកចូល។...

គ្រឿងបង្គុំនៃការរៀបឥដ្ឋជើងផ្កា

វិធីអនុវត្តន៍:

1. គូសបន្ទាប់ទៅលើកំរាលខ័ណ្ឌ រឺជើងតាងដើម្បីកំណត់បរិមត្រនៃជើងផ្កា។
2. ប្រើកែងស៊ីដើម្បីគូសមុំកែងនៅជ្រុងនៃកំរាលខ័ណ្ឌ។
3. ពង្រាយបាយអរស្រទាប់ក្រោមទៅតាមបន្ទាប់ដែល បានគូសនិងដាក់បាយអរតាមគន្លងនៃបន្ទាត់ដោយស្លាបព្រា។
4. រៀបឥដ្ឋស្រទាប់ទីមួយទៅតាមខ្សែបន្ទាប់ ហើយគោះឥដ្ឋអោយមានកំពស់ដូចគ្នា...

៣. ការរៀបឥដ្ឋស្តែងពាក់កណ្តាលជញ្ជាំង

គ្រឿងបង្គុំនៃជញ្ជាំងឥដ្ឋស្តើង

វិធីអនុវត្តន៍:

1. ដាក់តំណរាង L ទៅនឹងសរសរគ្រឹះ ហើយវាយដែកគោលស្រោមខាងក្រោម។
2. បាត រឺបៀកបាយអរតំបូលទៅចុងនៃតំណ ហើយគ្របក្រដាសមិនជ្រាបទឹកទៅលើផ្ទេរ ។
3. កឹបក្រដាសមិនជ្រាបទឹកនៃការស្រោបសទាប់ទី១ ដូនេះវាគ្របបាយអរតំបូលនិង តំណ ។

៤. ការថែរក្សានិង ជួសជុល

ការវាយតំលៃជញ្ជាំងឥដ្ឋ គិតទៅលើបង្កប់របស់វា ប្រេះធំដែលជាកំហុស ទៅលើគំរោងទាំងអស់ពីមុនហើយការ ជួសជុលអស់តំលៃច្រើន។...